Hoe kunnen we helpen?
D’s en t’s: hoe zat het ook alweer?
Was het nou veranderd of verandert? Houd of houdt? Onderscheid of onderscheidt? Veel mensen gokken en kiezen het woord dat er volgens hen het beste uitziet. De ene spelling voelt goed, de andere niet. Vaak kom je ermee weg, ofwel omdat je geluk hebt en de juiste spellingsvariant kiest, ofwel omdat het je lezers niet zo boeit waar jij je d’s en t’s neerzet. Maar soms kan het gebruik van de verkeerde variant voor verwarring zorgen, zeker als de spellingsvariant die jij hebt gekozen niet in de context past. Daarbij kunnen dt-fouten slordig overkomen op je lezer. Dat leidt af van de inhoud van je tekst, en dat is nu net wat je niet wil als je een professionele tekst schrijft. Word jij wanhopig van de gedachte te moeten kiezen tussen geschroefd en geschroeft? Lees dan vooral verder, want ik leer je een methode waarmee je altijd de juiste uitgang voor je werkwoorden kies!
Waarom je meestal een voorkeur hebt voor bepaalde spellingsvormen
Stel, je steekt elke dag een veld met hoog gras over. Je gaat meestal in een rechte lijn door het midden en hebt daar inmiddels een breed pad voor jezelf uitgesleten. Soms neem je eens een andere route. Op die manier creëer je ook wat smallere paadjes. Als je haast hebt om het veld over te steken heb je drie keuzes: je gaat voor het brede pad dat je meestal neemt, je kiest voor een minder vaak belopen route of je baant je een nieuwe weg door het hoge gras. Je wil snel naar de overkant, dus natuurlijk kies je voor dat mooie brede pad dat je inmiddels door en door kent!
Denk je nu eens in dat je hersenen zo’n grasveld zijn. In het veld liggen overal stukjes informatie verspreid. Om daarbij te komen moet je paden nemen of maken. Je hebt wel wat beters te doen dan elke keer dat hele veld te doorzoeken als je specifieke informatie nodig hebt, dus je onthoudt waar veelgebruikte informatie ligt en hoe je erbij komt.
Hetzelfde gebeurt met woorden. Zie en/of gebruik je een bepaalde spellingsvariant van een woord vaak, dan lopen daar bredere paden naartoe. Ga je op zoek naar de juiste spelling van een woord, dan zal je vaker uitkomen bij de meest gebruikte variant omdat daar het breedste pad naartoe loopt. En zo kan het dus voorkomen dat gebeurt er voor jou fout uitziet omdat je gebeurd een stuk vaker tegenkomt in het dagelijks leven.
Met deze methode kies je altijd de juiste spelling!
Grote kans dat jij als je wil weten hoe je een werkwoord spelt in je geheugen (onbewust) op zoek gaat naar een complete woordvorm. Dat gaan we veranderen, want op die manier maak je geheid fouten. We gebruiken deze beslisboom om je een andere manier van zoeken aan te leren. Die werkt overigens wel alleen voor regelmatige werkwoorden, dus de woorden die geen andere klank krijgen als je ze vervoegt (denk aan zijn en lopen als voorbeelden van onregelmatige werkwoorden).
Zo gebruik je de beslisboom
2. Houd de beslisboom bij de hand tijdens het schrijven van een tekst. Elke keer dat je moet kiezen tussen d of t als einde van een werkwoord doorloop je meteen de beslisboom. Je corrigeert je tekst dus niet achteraf, maar bepaalt steeds de juiste uitgang op het moment dat je het woord schrijft.
3. Ga je tijdens het schrijven steeds razendsnel door de beslisboom heen en ken je de stappen inmiddels wel uit je hoofd? Dan is het tijd om de beslisboom aan de kant te leggen en het zonder te proberen. Doorloop elke keer dat je een werkwoord moet vervoegen de stappen in je hoofd. Controleer achteraf, net als in het begin, aan de hand van de beslisboom of je de juiste keuzes hebt gemaakt.
4. Hoe meer je de stappen in je hoofd doorloopt, hoe sneller het gaat. Als je maar vaak genoeg oefent zal je uiteindelijk uit automatisme elk regelmatig werkwoord tijdens het schrijven snel in gedachten door de beslisboom halen.
Je past deze methode steeds sneller en beter toe, maar vergeet niet dat je ‘m moet blijven toepassen! Mensen die hun d’s en t’s op de juiste plek zetten doen dat niet automatisch, ook niet als het hen moeiteloos af lijkt te gaan. Zonder een snelle analyse van het woord en de direte context waarin je ‘m gebruikt kun je nooit met zekerheid de juiste uitgang bepalen.
Veelgemaakte fouten
Deze drie fouten kom ik opvallend vaak tegen. Zeg eens eerlijk, maak jij je er ook schuldig aan..?
1. ik wordt, ik vindt
Kan niet, nooit (nog een keer voor de mensen die het niet goed gehoord hebben: nooit). Maar het is niet gek dat je, zeker als je je aandacht er niet helemaal bij hebt, voor deze spellingsvarianten kiest. Je ziet wordt en vindt namelijk véél vaker voorbijkomen dan word en vind, dus die woordbeelden zullen sneller boven komen drijven. De paden naar wordt en vindt zijn beter bewandeld, zullen we maar zeggen.
2. gebiedende wijs met dt
Voor de gebiedende wijs gebruik je altijd de stam van het woord. Je kunt dus prima schrijven jij houdt mijn tas vast, maar niet houdt mijn tas eens vast. Dat moet houd mijn tas eens vast zijn.
3. gebeurd, altijd en overal
De woordvorm gebeurd zul je vaker voorbij zien komen dan gebeurt. We hebben het natuurlijk ook vaker over dingen die al gebeurd zijn. En dan zie je ook nog eens veel anderen om je heen standaard overal gebeurd gebruiken en gebeurt stelselmatig negeren… Niet zo gek dat je dan zelf ook eerder voor gebeurd zal kiezen.
Af en toe een foutje mag best
Je hebt de beslisboom in je hoofd zitten, je loopt ‘m zowat automatisch door en tóch sluipt er af een toe een foutje in. Dat is geen reden tot zorg. Sterker nog, vrijwel iedereen maakt weleens dt-fouten (ik ook!), de een alleen wat vaker dan de ander. Zeker als je onder tijdsdruk staat kies je eerder voor de eerste woordvorm die je in je geheugen tegenkomt, ook als dat niet de goede is. Voor de meeste teksten is hier en daar een dt-foutje geen probleem (al haal ik ze wel uit je scriptie). Krijg je het echt niet onder de knie, laat je scriptie dan door mij nakijken.